Sist oppdatert 20. desember 2006 av LISR
Kommentarer til denne siden.
UiB : Juridisk Fakultet : eksamen : 2. studieår : JUS124
Nynorsk:
1. Det første kravet gjeld fordeling av verdiane og råderetten i sameiga. Det går fram at eigarane har ein sjuandepart kvar og at dei aktuelle tradisjonelle utnyttingsmåtane har vore skogsdrift og beite. Det rettslege utgangspunktet er sameigelova § 3 som slår fast at sameigarane kan utnytta tingen innanfor ramma av det dei har part til. Spørsmålet her er om ein sameigar kan krevja at han får meir av ein mogeleg utnyttingsmåte, mot at ein annan får meir av ein annan utnyttingsmåte. Utgangspunktet er klart at om dei ikkje er samde om det, vil sameigarane ha krav på at alle utnyttingsmåtar vert delt etter part. Ein sameigar kan såleis krevja sin del av beite og skog, og eventuelt andre utnyttingsmåtar. I dette tilfellet kan det argumenterast med at fire av sameigarane framleis har bruk for beitet i området, medan dei andre ikkje treng dette sjølv. Det vil likevel ikkje vera rett å leggja vekt på utviklinga når det gjeld fordelinga av utnyttingsretten mellom sameigarane. Sameigelova § 3 1 setning regulerer kva type bruk ein sameigar har rett til, medan 2 setning regulerer kor stor del det er høve til å utnytta. Det siste kan ikkje påverkast av tida og tilhøva. Regelen må såleis vera at sameigarane må halda beitebruken innanfor sin part om dei ikkje har avtale om noko anna. Det bør likevel ikkje trekkjast mykje om ein student går inn på spørsmålet om fordelinga i ulike typar utnytting kan påverkast av utviklinga.
I dette tilfellet er problemstillinga at skogsdrift ikkje er lønsamt med dei investeringane som må gjerast. Det må då vera nokså klart at ein sameigar ikkje kan visa ein annan til ein utnyttingsmåte som ikkje er lønsam.
2. Vederlagsspørsmålet byggjer sjølvsagt på at det har skjedd ein ulovleg bruk, ved at Peder og dei andre brukarane har overskride sin part. Det er nokså klårt at overskriding av bruken berre kan skje etter avtale og då mot vederlag dersom dei andre sameigarane krev dette. Spørsmålet er om det kan krevjast vederlag for tidlegare bruk, når det ikkje har vore protestert mot bruken eller sett fram krav om vederlag. Dette er ikkje regulert i sameigelova og det kan ikkje krevjast mykje av studentane på dette punktet ut over at dei ser problemstillinga og drøftar den. Bruk ut over sameigaren sin part inneber eigentleg ulovleg bruk av annans eigedom, og det oppstår rettsleg sett eit erstatningskrav. Erstatning for ulovleg bruk vil normalt bli sett til det som ville ha vore vanleg vederlag for denne bruken, jf. Trollheimendomen frå 1981. Det kan vanskeleg krevjast at studentane ser dette, og dei som går inn på det må få eit pluss for det.
Det kan her oppstå spørsmål om forelding av deler av kravet, men det kan det ikkje krevjast at studentane ser i og med at dei ennå ikkje har hatt pengekrav.
For framtida er det klart at sameigarane må betala vederlag for bruk ut over sin eigen part.
3. Spørsmålet om bygging av hytte er eit spørsmål om kva utnytting kvar einskild sameigar har rett til. Det er rimeleg klart at sameiga ikkje var etla til hyttebygging. Ein kan heller ikkje seia at den har vore vanleg brukt til det, i og med at det ikkje er hytter der. Spørsmålet vil vera om det vil vera i samsvar med tida og tilhøva å la kvar sameigar få høve til hyttebygging. Bygging av hytte er ei form for eksklusiv bruk, ved at kvar sameigar då får bruksrett til tomta og stengjer dei andre ute frå den. Dette skulle såleis vera forbode. Gjennom Hålandsdalsdomen, Rt. 1967 s 920 er det likevel opna for ei slik løysing, jf Falkanger s. 129 - 132. I petitavsnittet nedst på s. 131 – 132 er det vist til praksis for etablering av hus som har samanheng med drifta av utmarka. Det er det ikkje tale om her, men likevel kan det argumenterast for at det bør vera høve til slik bygging. Ei hyttetomt vil ta opp ein svært liten del av sameiga. Det er vanleg at folk vil ha hytter for rekreasjonsformål, og at dette må tillatast også i ei sameige som har eit anna formål. For eigarane vil dette kunne ha ein viktig bruksverdi som dei bør få utnytta. I det konkrete tilfellet er det ikkje nokon avtale om sameiga, og det bør ikkje fastsetjast for sterke band på utnyttinga ut frå det som var føremålet og situasjonen ved kjøpet.
I dette tilfellet er fleire av bruka nedlagt. Om det blir bygt nokre hytter i sameiga, vil ikkje dette gripa merkbart inn i beiteressursane eller skogsressursane der. I oppgåva er det påberopt at hyttebygging ville verka forstyrrande på beitebruken. Det kan henda at det vil det, men det vil neppe vera så omfattane ulemper at dette vil vera urimeleg eller uturvande til ulempe. Her kan vurderingane likevel vera ulike og ein bør ikkje leggja noko vekt på kva resultat studentane kjem til ut får slike praktiske eller faktiske vurderingar.
Det er vel nå ei vanleg oppfatning at sameigarane må ha krav på å kunne setja opp ei hytte i utmark. Det kan ikkje ha stort å seia kva studentane kjem fram til her, men det må leggjast fram til korleis dei argumenterer og dei bør sjå sameigelova § 3 som rettsgrunnlag og kjenna Hålandsdaldomen.
4. Oppløysingskravet er etter oppgåva sett fram av John åleine. Det er klart at ein sameigar kan krevja oppløysing etter sameigelova § 15 dersom vilkåra elles er oppfylt. Det sentrale spørsmålet her er om sameiga ligg til bruk slik at det ikkje kan krevjast oppløysing. Tilhøvet mellom realsameige og personleg sameige er handsama av Falkanger s. 124 – 125. Spørsmålet er gjennomgått nokså grundig på førelesingane,
Det er ikkje tale om ”jordsameige” det vil seia jord som er ein del matrikkeleiningane på garden, men ein eigedom som er kjøpt til på eit tidspunkt. Det går fram av oppgåva at det ikkje er avtalt noko om dette direkte og at kvar av eigarane vart gjort til sameigarar ved overføringa og at sameigepartane har blitt overført til dei som har overteke dei respektive bruka. Spørsmålet er om ein må tolka dette slik at sameigepartane ligg til bruka. Studentane må her tolka dette som best dei kan. Det avgjerande er kva som ligg i rettsgrunnlaget. Det går fram at det var tale om tilkøp av tilleggsjord i form av beiteland og skog, sannsynlegvis for å gje eigedomane noko dei hadde for lite av. Dette talar for at det er ei reell sameige. Det kan ikkje leggjast avgjerande vekt på at ein overførte sameigepartane til dei som på det aktuelle tidspunktet var eigarar av dei aktuelle bruka. Dette ville ein i alle høve måtte gjera. Det som manglar er ei klår avtaleføresegn om at sameigepartane skal fylgja bruka. Det momentet at alle sameigepartane i ettertid har blitt overført saman med bruka, er også eit moment i retning av at det er tale om ei realsameige, men i seg sjølv er kanskje ikkje dette momentet så sterkt. John påberopar seg her at det må leggjast vekt på utviklinga. Det vil det vanskeleg kunne gjerast. Ein kunne kanskje argumentera med at det er mindre grunn til at sameigepartane skal fylgja bruka i tilfelle der alle bruka eventuelt er nedlagt som jordbruk, men dette er eit argument som ein etter mitt syn ikkje kan leggja vekt på, dersom ein fyrst kjem til at sameigepartane låg til kvart einskild bruk.
Oppgåva legg ikkje opp til å drøfta korleis oppløysinga eventuelt skulle skje, dersom det er høve til oppløysing, men det bør ikkje trekkjast om ein student likevel går ein del inn på dette.
Det er heller ikkje lagt opp til drøfting av oppløysing av sameiga etter reglane i jordskiftelova som eventuelt ville vera alternativet dersom ein ikkje kan få oppløysing etter sameigelova § 15. Dette er kort omtala av Falkanger s. 172. Det kan likevel vera eit pluss om studentane nemner dette alternativet.
-----------------------------
Oppgåva vart laga med eit rimeleg omfang fordi studentane skulle ha ordinær innlevering og kommentering i den veka dei skulle skriva oppgåva.
Generelt må oppgåva oppfattast som sentral og ikkje for vanskeleg. Det er likevel eit par vanskelege, eller i alle høve uklåre spørsmål. Det har ikkje vore svært lite spørsmål om tolking av oppgåva, noko som ein må anta inneber at studentane ikkje har hatt særskilte vanskar.
|
Sist oppdatert 20. desember 2006 av LISR Kommentarer til denne siden. |