Sist oppdatert 31. mars 2007 av TEG
Kommentarer til denne siden.
UiB : Juridisk Fakultet : eksamen : 2. studieår : JUS121
Spørsmål 1:
Her bør studentane lett finna fram til den aktuelle grunnlovsregelen, § 28 første ledd. Det som skal drøftast er om denne konkrete saka fell under omgrepet ”Sager av Vigtighed”. Til den vurderinga trengs både ei nærare tolking av grunnlovsregelen og ei konkret vurdering av opprettinga av denne internettsida.
Hjelp til lovtolkinga gir både den konkrete sakstypen som er nemnt i § 28 (utnemning av embetsmenn) og ein parallell til uttrykket ”Sager af Særlig Vigtighed” i § 26 andre ledd. Vidare vil det kunna vera på sin plass å trekkja inn kva rolle § 28 første ledd spelar i dag, etter at den personlege kongemakta er avskaffa og parlamentarismen er innført. Jf Andenæs/Fliflet s. 187-188. Eit poeng her er at vedtak av kongen i Statsråd skal protokollførast, og dermed får også Stortinget informasjon om saka.
Når det gjeld den konkrete saka, er tidspunktet for vurderinga av betydning. Sidan spørsmålet er om saka skulle vore behandla i Statsråd før statsråden avgjorde å oppretta nettsida, vil spørsmålet måtta vurderast ut frå situasjonen som var på det tidspunktet. Studentar som ser denne problemstillinga bør honorerast for det.
I den konkrete vurderinga vil den politiske betydningen av ei slik internettside måtta trekkjast inn, og helst også forholdet til dei grunnleggjande prinsippa i statsstyret vårt, slik som folkesuverenitet og maktfordeling. Studentar som klarar å kombinera den konkrete vurderinga med nokre litt meir prinsipielle overlegningar, bør få utteljing for det.
Spørsmål 2:
Det som her blir spurt etter, er rettsverknadene av eit løyvingsvedtak. Heimelen for Stortinget sin løyvingskompetanse er grl. § 75 d). Det ligg ikkje her noko avgrensing av i kva grad Stortinget kan spesifisera bruken av midlane dei løyver, og det er difor opp til Stortinget kor detaljert dei vil konkretisera kva midlene vert løyvd til.
Ei sentral problemstilling er om løyvingsvedtaket berre skaper ein rett for Regjeringa til å bruka pengane, eller om ho også får plikt til å bruka dei til det aktuelle føremålet.
Her bør ein koma inn på at grl. § 75 d) i alle fall ikkje direkte gir Stortinget denne kompetansen. Å ”bevilge” betyr strengt teke berre å stilla til rådvelde. her også bevilgningsreglementet § 5 (sjå http://www.stortinget.no/om_stortinget/lover_regler/Bevilgningsreglementet.pdf -Andenæs/Fliflet 2006 viser til eit eldre, no oppheva reglement). Men i dag er det ikkje omstridt at Stortinget også kan påleggja Regjeringa en slik plikt. Dette er eit konkret utslag av Stortinget sin alminnelege kompetanse til å instruera Regjeringa på på forvaltningen sitt område. Om vedtaket berre stiller midlane til disposisjon, eller om dei også pålegg Regjeringa ei plikt til å bruke midlene, kjem difor an på ei tolkning av vedtaket.
Eit viktig moment her er om det er løyvd til eit bestemt formål, jf Andenæs/Fliflet s. 287. Dersom ein ser på den politiske bakgrunnen for vedtaket, trekkjer dette momentet klart i retning av at Regjeringa har ei plikt til å bruka midlane til det tiltenkte føremålet.
Spørsmålet om løyvingsvedtaket også skaper rettsverknader for kommunane gjer at ein må tenkja gjennom forholdet mellom dei sentrale statsmaktene på den eine sida, og kommunane på den andre sida. Kommunane si rettsstilling blir ikkje regulert av grunnlova, men av den vanlege lovgivinga. Reglane i grunnlova kan difor vanskeleg skapa direkte rettar for kommunane. Normalt vil det neppe heller følgja slike rettar av eit stortingsvedtak, sidan det vanlegvis er ein føresetnad at Regjeringa føretek etterfølgjande disponeringar av løyvinga i høve til kommunane. Då er det desse disposisjonane som i sin tur skaper rettar for kommunane. Og før kommunane har fått ein rett til å bruka pengane, kan dei naturlegvis ikkje ha noko plikt til å gjera det. Spørsmålet om rettsverknader for kommunane er likevel såpass komplisert at ein bør gi utteljing for fornuftige resonnement sjølv om ein skulle konkludera på ein annan måte enn det her er lagt opp til.
Spørsmål 3:
Utfordringa her er å tolka Stortinget sitt løyvingsvedtak på den eine sida og vedtaket i Statsråd på den andre sida. Ein skal føresetja at vedtaket blir rekna som ein instruks, dvs. at det innheld ei plikt for regjeringa, for det er først då at manglande bruk av midlane til føremålet blir ei aktuell problemstiling.
Den eine sida ved vedtaket i Statsråd som er problematisk, er at 5 millionar skal brukast til sentrale oppgåver (utvikling av departementet sine nettsider) og ikkje vert fordelt ut i kommunane. Eit moment som talar i Regjeringa sin disfavør er at det i stortingsvedtaket synest å vera føresett ei pro-ratisk fordeling av midlane etter innbyggjartal. På den andre sida ligg det også i Stortingsvedtaket ein føresetnad om at alle skal kunna delta i nettavrøystinga, og for det formålet kan det hevdast at ei utbygging av kapasiteten på nettsidene er nødvendig. Det gjenstår likevel det problemet av den delen av folket som ikkje har internett-tilgang sjølv (dei eldre m v) ikkje vil få det tilbodet om å delta i nettavrøystinga som Stortinget føresette. Til sist vil vurderinga av om Regjeringa har følgt Stortinget sine instruksar koma an på kor stor spelerom for skjønn ein skal rekna at Regjeringa har fått i dette tilfellet (eller får i slike tilfelle meir generelt).
Det andre problemet er at 5 millionar i heile teke ikkje vert brukt. Først dersom vedtaket blir rekna som ein instruks, og det skal ein føresetja her, blir også den manglande bruken av midlane ei aktuell problemstiling. Men det kan heller ikkje vera slik at Regjeringa pliktar å bruka ei løyving fullt ut, uansett om det er behov for det eller ikkje. (Sjå her lov 7. mai 2004 nr. 21 om Riksrevisjonen § 1 andre ledd, som føreset at statlege midlar normalt skal brukast ”på en økonomisk forsvarlig måte”.) Det vi veit om grunnen til at ikkje alt blir brukt i dette tilfellet, er at ein ikkje finn det nødvendig å halda debattmøte i alle kommunane. Dermed blir det mykje det same vurderingstemaet også i høve til desse 5 millionane.
Når det gjeld konsekvenser av evt. motstrid med stortingsvedtaket, bør både parlamentarisk og konstitusjonelt ansvar nemnast. Parlamentarisk ansvar, i form av mistillitsforslag, høyrer til det sentrale lærestoffet i faget. Det gjer ikkje det konstitusjonelle ansvaret (Riksretten). Likevel blir dette med konstitusjonelt ansvar nemnt ei rekkje stader i læreboka, og ein må forventa at studentane kjenner til det. Finn ein også fram til Ansvarlighetsloven frå 1932 (nemnt på førelesingane), særleg § 8 b), er det bra.
Spørsmål 4
Her er det ei tolking av grl. § 27 andre ledd som vert avgjerande, og det sentrale spørsmålet vert om denne saka fell inn under det grunnlova kallar ”Sager, som angaa Statskirken”. Læreboka seier lite om denne regelen, heller ikkje det særlege kapittelet om kyrkjestyre (kap. 42) gir særleg rettleiing, og det er dessutan ikkje med under tilrådd litteratur. Ein må difor (for)venta ei noko friare drøfting, med vekt på slike moment og tolkingsfaktorar som generelt er relevante ved tolking av grunnlova.
Ordlyden i § 27 er vid, og talar klart for at denne saka skulle vore avgjort i kyrkjeleg statsråd. Saka dreier seg om statskyrka og framtida for denne. På den andre sida kan ein trekkja inn føremålet med § 27 andre ledd. Denne regelen kom inn i 1919, som eit kompromiss då kravet om at alle statsrådar skulle vera kyrkjemedlemer, vart oppheva. Føremålet er primært å sikra at avgjerder av betydning for kyrkja sitt indre liv skal takast av personar som sjølv er medlemer av denne (at Den norske kyrkja som trussamfunn skal bli styrt av sine eigne). Det kan tala for at det berre er saker som høyrer under Kongen sin særrett (prerogativ) i kyrkjesaker (jf § 16) som skal avgjerast i kyrkjeleg statsråd. Men ein kan jo også argumentera med at denne saka er avgjerande viktig for kyrkja sjølv, sidan det er spørsmål om kven som skal styra kyrkja. (Ei oppheving av vedkjenningsplikta i § 12 vil t d bety at kyrkja for framtida kan bli styrt av representantar for andre trussamfunn…)
Det vil vidare vera eit stort pluss om ein også kan resonnera litt omkring konksekvensane av den eine eller andre løysinga her. Om saka vert behandla i kyrkjeleg statsråd eller ikkje, vil ho uansett bli avgjort av eit organ der det både er representantar som er medlemer av statskyrkja, og andre som ikkje er medlemer. I grunnlova sine reglar om lovvedtak og grunnlovsvedtak er det jo føresett at heile Stortinget tek del, som vanleg.
I vurderinga av oppgåvesvara bør ein honorera alle forsøk på pro et contra drøfting, særleg dersom argumenta viser forståing for grunnlova sitt system og om dei grunnleggjande prinsippa som denne byggjer på. Kva konklusjon ein kjem til bør vera underordna, sjølv om dei beste argumenta nok talar for å behandla denne saka i vanleg (ikkje kyrkjeleg) statsråd.
Spørsmål 5:
Her er det grunnlova § 30 andre og tredje ledd som må trekkjast inn. Det burde vera lett å sjå at desse regjerningsmedlemene har plikt til å seia meininga si i Statsråd. Om dei også har plikt til å gjera ein skriftleg protest i form av protokolltilførsle, kjem an på om ein meiner at dei føreslåtte grunnlovendringane vil vera ”stridende mot Statsformen eller … øiensynligen er skadelig for Riget”. Det vil her vera feil å føreta ei materiell drøfting, t d av om oppheving av statskyrkja strir mot ”grunnloven ånd og prinsipper” (§ 112). Det avgjerande etter § 30 tredje ledd er nemleg den enkelte statsråden si subjektive meining, noko som ein bør kunna lesa seg til ut frå ordlyden. Om ein statsråd har plikt til å koma med protokolltilførsle kjem difor an på kor viktig han sjølv vurderer saka for å vera.
(Av og til talar om ein om ”dissens” i regjeringa også i andre tilfelle enn ved formell protokolltilførsle. Det gjeld der saka har vore lagt fram med to vedtaksalternativ (fordi ein veit på førehand at det er ulike syn), og nokre røystar for det eine og nokre for det andre. Det skjedde visstnok då KrF i Bondevik-II-regjeringa kom i mindretal i saka om gjennomføring av EU sitt direktiv om patent på liv. Men denne typen ”dissensar” er det ikkje spørsmål om her.)
Spørsmål 6:
Etter Grl § 112 må forslag til grunnlovsendringar setjast fram på første, andre eller tredje Storting etter nytt val. Forslaga blir trykt som eit eige stortingsdokument (”kundgjøres ved Trykken”). Det er så opp til det første, andre eller tredje Storting etter neste val å avgjera om endringsforslaget skal gjennomførast eller forkastast (ein kan ikkje gjera endringar i forslaget). Jf nærare hjå Andenæs/Fliflet kap. 5.
Utfordringa her blir å overføra desse generelle prinsippa til dagens situasjon, der siste val var hausten 2005. Vi er no inne i det andre Storting i denne stortingsperioden. Andre gongs behandling (endeleg vedtak) kan først skje etter neste val, som vert hausten 2009.
Tidspunktet for ikraftsetjing må studentane kunna resonnera seg fram til ut frå § 112 andre ledd. Men Stortinget har høve til å fastsetja eit særskilt ikraftsetjingstidspunkt, slik det har blitt gjort når det gjeld vedtaket (20.02.07) om å oppheva delinga mellom Odelsting og Lagting, jf http://www.stortinget.no/om_stortinget/lover_regler/grunnlovsendringer.html#odelstinget_og_lagtinget.
Samla vurdering:
Omfanget og vanskegraden av dei ulike spørsmåla varierer. I spørsmål 1 er vurderingstemaet lettfatteleg. Her blir utfordringa først og fremst å få til ei god drøfting pro et contra. Spørsmål 2 krev noko meir forståing av forholdet mellom statsorgana, og at ein set seg inn i dette med løyvingsvedtak . Til spørsmål 3 burde arbeidet med gruppeoppgåve 4, ikkje minst på storgruppemøtet 7.2, ha vore til hjelp. Men den konkrete vurderinga av om instruksen er følgt krev også evne til pro et contra drøfting. Spørsmål 4 er kanskje det spørsmålet som vert mest utfordrande, fordi ein neppe har så mykje meir å hjelpa seg med enn generelle refleksjonar om grunnlova sitt system og grunnlovstolking. Men her burde det til gjengjeld vera mogeleg å visa tankekraft. Spørsmål 5 og 6 bør ein kunna svara kort og raskt på.
|
Sist oppdatert 31. mars 2007 av TEG Kommentarer til denne siden. |