Sist oppdatert 18. mai 2007 av TEG
Kommentarer til denne siden.
UiB : Juridisk Fakultet : eksamen : 2. studieår : JUS121
Denne rettleiinga er søkt utforma i samsvar med Instruks om oppgåvegjeving og sensur for mastergraden, der det heiter:
” Sensorrettleiinga skal kort gjera greie for kva problemstillingar som det er rimeleg å vente at studentane tek opp. Vidare skal det gjerast greie for kva grunnlag kurset har gjeve for å svara på oppgåva. Så langt det er råd, bør det òg gjevast retningsliner for vurderinga.
Ein bør unngå at sensorrettleiinga inneheld ei utførleg framstilling av dei rettsspørsmåla som oppgåva reiser eller kan reise, og på det viset skapar eit urealistisk inntrykk av kva som kan krevjast av studentane.”
Sensorrettleiinga er på eit par punkt justert i høve til det første utkastet som vart sendt sensorane, for å avspegla erfaringar under sensuren og tilbakemeldingar frå nivåkontrollen til sensorane.
Spørsmål 1 knyter seg til det ein i krava til læringsutbytte omtalar som ” Dei føremåla og prinsippa som FN byggjer på, samt kompetansen til Tryggingsrådet”. Emnet har dels vore oppe i samanband med gruppeoppgåve 6 om Eritrea og Etiopia. Utfordringa er først å forstå at spørsmålet knyter seg til ei tolking av og ein subsumsjon under FN-pakta artikkel 39.
Det er eit klart pluss om studentane først klargjer kva tolkingsprinsipp som gjeld for tolkinga av FN-pakta. Dei folkerettslege prinsippa for traktattolking er drøfta hjå Ruud/Ulfstein s. 92-99, og vart grundig gjennomgått på førelesinga. Det var også eit deltema i gruppeoppgåve 5.
Wien-konvensjonen om traktatrett (1969) gjeld formelt sett ikkje, både av den grunn at FN-pakta er eldre enn denne (jf WK art. 4 –med i utdraget på eksamen) og fordi ikkje alle FN’s medlemsland er partar til Wien-konvensjonen. Ved tolkinga av art. 39 må ein difor bruka dei tolkingsprinsippa som følgjer av sedvaneretten. Studentane bør vita at WK art. 31-32 av den internasjonale domstolen (ICJ) er rekna for å gi uttrykk for folkerettsleg sedvanerett. Det går fram av fleire saker, m a saka om Pulau Ligitan og Pulau Spidan (premiss 37), som det var direkte lenkje til i gruppeoppgåve 5. Samtidig har det på førelesinga blitt understreka at vektlegginga av enkelte tolkingsmoment er noko spesiell ved tolking av FN-pakta, samanlikna med tolking av vanlege traktatar. Dette går særleg på at ein (også ICJ) legg endå større vekt på ei føremålsretta (og dermed) dynamisk tolking og at FN-organa sin eigen praksis kan ha betydeleg vekt.
Det naturlege utgangspunktet for tolkinga av art. 39 er ordlyden, som særleg Sudan viser til. Uttrykka ”threat to the peace, breach of the peace, or act of aggression” må tolkast i lys av siste del om ”international peace and security”. Det er på denne bakgrunnen Sikkerhetsrådet har lagt seg på formuleringa “a treath to international peace and security” når kapittel VII vert nytta. Sidan ordlyden i første omgang må tolkast ut frå situasjonen då regelen vart skriven (1945), er det nærliggjande å tolka ordet ”peace”, særleg når det vert stilt saman med ”international”, som fråvær av militære konfliktar mellom statar. I lys av dette er det naturleg å tolka uttrykket ”breach of the peace” som oppblussing av væpna interstatlege konfliktar. Også uttrykket ”acts of aggression” peikar mot militær maktbruk, men dette uttrykket fokuserer meir einsidig på den eine parten sine handlingar. Det mest vidtrekkjande uttrykket i art. 39 er ”threat to the peace”. Ei rein ordlydstolking kan tyda på at også dette krev at det er tale om (eller fare for) konflikt mellom statar, og at dei interne forholda i ein stat fell utanfor.
Men det er fleire moment som talar i retning av ei utvidande tolking slik at art. 39 også omfattar humanitære katastrofar av den typen som vi no ser i Darfur, og oppgåveteksten gir ein del hint i så måte. Det eine er at ein kan trekkja inn føremålet med FN-pakta, som etter art. 1 (3) der respekt for menneskerettane og samarbeid for å løysa humanitære problem vert nemnt. Eit anna moment er Sikkerhetsrådet sin eigen praksis, der Somalia-resolusjonen er eit døme på at ein har grunngitt at det ligg føre ein kap. VII-situasjon utelukkande ut frå humanitære problem. Slik praksis kan rett nok ikkje reknast som ”subsequent practise…” etter den regelen som kjem til uttrykk i WK art. 31 (3) b). Men at statane i ettertid ikkje protesterte må truleg kunna reknast som ein slik praksis mellom partane som viser ei semje om forståinga av FN-pakta. Dessutan vil risikoen for ustabilitet i heile regionen, særleg som følgje av flyktningestraumane, vera eit klart argument i retning av at vilkåra i art. 39 er oppfylte. Det er også eit poeng at § 39 nyttar så skjønnsmessige uttrykk at det må ha vore meininga å gi Sikkerhetsrådet ein vesentleg skjønnsmargin ved vurderinga av om ein situasjon truar internasjonal fred og tryggleik.
Når det gjeld innvendingane frå Somalia knytt til art. 2(7) følgjer det av ei ordlydstolking av denne at argumentet ikkje held. Art. 2(7) gjer eit uttrykkeleg unntak for vedtak etter kap. VII.
Enkelte studentar vil kanskje også trekkja inn annan praksis i Sikkerhetsrådet som dei kjenner til. T d at eit forslag til resolusjon om Burma vart avvist i januar 2007, fordi to av vetomaktene (Kina og Russland) stemde mot. Grunngivinga deira var at dei meinte problema i landet var interne og ikkje trua den internasjonale freden og tryggleiken. På den andre sida kan ein trekkja inn fråsegna på toppmøtet i Generalforsamlinga i 2005, der medlemsstatane i FN uttrykkjer vilje til å gripa inn gjennom kap. VII vedtak i tilfelle der ein stat ikkje sjølv maktar å verna folket mot krigsbrotsverk, folkemord og andre internasjonale brotsverk. (2005 World Summit Outcome (A/60/L.1) par. 139. I den grad ein brukar slike kunnskapar på ein fornuftig måte, må det telja positivt. Det avgjerande for utteljinga på spørsmål 1 må vera evna til å bruka ulike tolkingsmoment på ein metodisk medviten og balansert måte.
Spørsmål 2 knyter seg til det ein i krava til læringsutbytte kallar ”reglane om statsterritorium og jurisdiksjon”. Desse var ein inne på i oppgåve 5 om Svalbardtraktaten. Det krev for det første at ein har ei grunnleggjande forståing for kva som meinest med jurisdiksjon. Ruud/Ulstein (s. 140-144) si inndeling av jurisdiksjon i tre former (lovgivingsjurisdiksjon, tvangsjurisdiksjon, og domsjurisdiksjon) kan her vera nyttig. Når forskrifta brukar uttrykket ”utenfor norsk fiskerijurisdiksjon” er dette strengt teke misvisande, ettersom forskrifta nettopp er uttrykk for utøving av lovgivingsjurisdiksjon i relasjon til fiske på det opne havet. Dette byggjer på flaggstatsprinsippet, dvs. at Noreg kan utøva jurisdiksjon over skip under norsk flagg uansett kvar dei er (også på det opne havet). § 1 i forskrifta er her noko tydelegare enn overskrifta, ettersom det blir tala om ”områder utenfor…”. Poenget er at det dreier seg om utøving av fiskerijurisdiksjon i høve til norske fartøy som oppheld seg utanfor dei geografiske områda der Noreg i kraft av områda sin geografiske nærleik til landet har jurisdiksjon.
Dei relevante lovene som regulerer utstrekninga av norsk jurisdiksjon i områda utanfor kysten, er først og fremst Lov av 27. juni 2003 nr. 57 om Noregs territorialfarvann og tilstøtende sone, og Lov av 17. desember 1976 nr. 91 om Noregs økonomiske sone (sjå Ruud/Ulfstein s. 150-157. Det følgjer implisitt av førstnemnde at Noreg sin råderett innanfor sjøterritoriet i utgangspunktet omfattar alle former for jurisdiksjon, med dei unntak som går fram av § 2. (Ei meir spesifikk reguleriing av fiske innanfor sjøterritoriet har vi i Lov av 17. juni 1966 nr. 19 om forbod mot at utlendingar driver fiske m.v. i Norges territorialfarvann, men denne kan ein ikkje forventa at studentane kjenner til.) Den praktisk viktigaste lova er den som gjeld den økonomiske sona, sidan denne går heilt ut til 200 nautiske mil. Av § 3 går det klart fram at Noreg har fiskerijurisdiksjon. Det er difor området utanfor den økonomiske sona som den aktuelle forskrifta regulerer.
For områda rundt Svalbard og Jan Mayen har Noreg ikkje ei økonomisk sone men har berre oppretta ei fiskerivernsone, jf Ruud/Ulfstein s. 157. Men det inneber at ein også der har ”fiskerijurisdiksjon” ut til 200 nautiske mil. Ein bør ikkje krevja at studentane i høve til spørsmål 2 går inn på dei særreglane som gjeld for desse områda og dei særlege rettsspørsmåla som her reiser seg. For dei som gjer det, og får det til, bør det likevel telja positivt.
For den som har grunnleggjande kunnskapar i faget burde spørsmål 2 vera enkelt å svara på. Det må vera nok med ei kort forklaring/drøfting som viser til dei relevante lovene. Måten ein formulerer seg på kan likevel lett visa om ein har ei god eller mindre god forståing for faget.
Spørsmål 3 dreier seg om eit av dei sentrale prinsippa i EU-retten. Det går ikkje eksplisitt fram av krava til læringsutbytte at ein skal kjenna til dei hovudprinsippa som EU-samarbeidet byggjer på, men dette kan seiast å liggja implisitt i formuleringa ”det folkerettslege grunnlaget for EU-samarbeidet”. Subsidaritetsprinsippet er omhandla hjå Seyerstedt m. fl. s. 66-67 og er også gjennomgått på førelesingane. Eit hovudpoeng er at subsidaritetsprinsippet i EF art. 5 (2) avgrensar den kompetansen som EU elles er gitt etter traktatane. Etter ordlyden inneheld det to vilkår: At måla ikkje i tilstrekkeleg grad kan bli nådd av medlemsstatane sjølve, og at fellesskapet kan gjennomføra dei på ein betre måte enn medlemsstatane kvar for seg. At spørsmål 3 berre ber om ei forklaring på EU sitt standpunkt i høve til denne forordninga, og ikkje ei meir sjølvstendig drøfting, heng saman med at vi her ikkje kan krevja altfor mykje av studentane. Men vi må kunna forventa at dei forstår (og viser at dei forstår) kva subsidaritetsprinsippet er for noko.
Det er to grunnar som blir framheva i punkt 13 i fortalen. Det eine er ”virkningerne for varebevægelserne og det fælles markeds funktion”. Her må poenget vera å få fram at ei ulik regulering i ulike medlemsland, som lett kan bli resultatet om kvart land lagar si eiga lovgiving, vil skapa ulike konkurransevilkår mellom landa. Dette vil strida mot prinsippet om fritt varebytte (ein av dei ”fire fridomane”). Strengt teke bør ein dessutan skilja mellom reguleringa av handelen i EU (reulering av omsetning) og handelen med tredjeland (eksportforbodet). Men også eit eksportforbod må, og det ikkje skal skapa ulike konkurransevilkår innad mellom bedrifter i EU, gjelda likt i alle medlemsland.
Den andre delen av grunngivinga i punkt 13 er ”kviksølvforureningens grænseoverskridende art”. Ut frå det som er sagt i oppgåveteksten om eigenskapane til og miljøfarane ved kvikksølv, burde det vera lett å forklara kva som ligg i dette.
Spørsmål 4 dreier seg om det som ein i læringsmåla kallar "lovgivingsprosessen innanfor EØS, fram til EF-reglar vert ein del av norsk rett”. Dette er omtala hjå Seyerstedt m fl s. 177-189.
Når oppgåva spør kva som skal til for at ”ei slik forordning blir inkludert i EØS-avtalen”, betyr det at spørsmålet er generelt og ikkje knytt berre til den aktuelle forordninga. Det sentrale poenget, som ein må forventa at studentane kjenner, er at dette skjer gjennom eit vedtak i EØS-komiteen, jf EØS-avtalen art. 102 (jf også art. 7). Gjennom eit slikt vedtak blir forordninga formelt innlemma som eit vedlegg til EØS-avtalen. Slik oppgåveteksten er formulert kan ein ikkje krevja at studentane går i detalj om prosedyren her. Men for samanhengen sin del høyrer det med å nemna at EØS-komiteen er eit felles organ for EU og EFTA, gjerne også at vedtaka må vera einstemmige. Ein kort omtale av korleis EFTA-statane først må bli einige seg imellom, i EFTA-statane sin faste komite, er også nærliggjande å nemna. Men den særskilte avtalen som regulerer dette organet si verksemd og seier at dei skal samrå seg før møte i EØS-komiteen, er ikkje teken inn i lovsamlinga (og heller ikkje utdelt).
Slik oppgåveteksten er formulert, treng ein strengt teke ikkje trekkja inn Stortinget si rolle i avgjerdsprosessen. Men det vil heller ikkje vera feil å nemna at etter EØS-avtalen art. 103 har statane høve til å ta eit parlamentarisk atterhald, noko som igjen har samanheng med kravet om samtykke frå Stortinget etter grunnlova § 26 andre ledd. Men sidan oppgåva spør generelt (”en slik forordning”) er det uråd her å drøfta om Stortinget sitt samtykke skulle vore innhenta, så det vil vera ei avsporing.
Andre del av spørsmål 3 er korleis ei slik forordning skal gjennomførast i norsk rett. Som første setning i den påfølgjande oppgåveteksten viser, er det spørsmål om kva som må gjerast for at forordninga skal bli ein del av norsk rett. Her vil nok mange nemna (med rette) at norsk rett har eit dualistisk utgangspunkt. Det må difor ei eiga rettsakt til, i motsetning til kva som gjeld i EU-landa.
Den sentrale regelen er her EØS-avtalen § 7 b), som fastset at ei forordning skal ”som sådan” gjerast til ein del av norsk rett. Ein bør kjenna til at dette siktar til ei bestemt gjennomføringsform, nemleg inkorporasjon (den såkalla ”henvisningsmetoden”). Dvs. ei lov (eller forskrift) som kort viser til forordninga og seier at denne skal gjelda som norsk lov. Noko meir enn dette skulle ikkje vera nødvendig å seia her.
Spørsmål 5 gjeld høvet til å setja fram ein reservasjon og har med det ein i krava til læringsutbytte omtalar som ”inngåing av traktatar”.
I og med at konvensjonen seier uttrykkeleg at WK art. 19-22 skal gjelda, kan ein berre leggja dette til grunn (sjølv om Noreg ikkje er part til WK). I litteraturen er dette med reservasjonar drøfta nokså kort av Ruud/Ulfstein s. 88-89. Studentane bør kunna finna fram til at det er art. 19 som regulerer i kva tilfelle det er høve til å setja fram ein reservasjon. Av dei tre alternativa i art. 19 bør ein dessutan lett sjå at det her er bokstav c) som er relevant. Det sentrale spørsmålet vert om reservasjonen vil vera i strid med traktatens ”object and purpose”. Dette krev ei nærare drøfting, og her bør ein honorera dei som får til ei balansert avveging pro et contra.
Eit sentralt tema vil vera kor viktig det er for konvensjonen som heilskap at også sjøterritoriet vert omfatta. Ein må kunna tru at det på verdsbasis først og fremst er kvikksølvlagring på landjorda som har noko omfang. På den andre sida viser dømet med den tyske ubåten at det også kan vera store forureiningsproblem knytt til kvikksølv som ligg på havbotn. Det vil likevel vera feil å gå inn på ei konkret drøfting av problema med denne ubåten, sidan spørsmålet om ein reservasjon skal godtakast må vurderast generelt, ut frå kor mykje ei slik innskrenking av verkeområdet (også dersom evt. mange statar føretek tilsvarande reservasjon) vil ha å seia for oppnåinga av traktaten sitt føremål.
Spørsmål 6 dreier seg om grensene for det ein i krava til læringsutbytte omtalar som ”regjeringa sin særlege kompetanse når det gjeld utanriksstyre”. Den regelen som oppgåva spør etter er grunnlova § 26 andre ledd, og det må ein forventa at alle ser. Dei tre alternative vilkåra for at Stortinget sitt samtykke må innhentast er alle relevante her. Når det gjeld ”lov” må ein tolka dette uttrykket for å finna ut om det gjeld all materiell lovgiving eller berre det som etter grunnlova sitt system er formell lovgiving. Det siste må openberrt vera rett, m a fordi det ved reine forskriftsendringar alt er delegert lovgivingskompetanse til regjeringa, slik at omsynet til Stortinget sitt ”lovgivningsprerogativ” ikkje gjer seg gjeldande. Difor er dette vilkåret ikkje oppfylt her.
Når det gjeld ”Storthingsbeslutning” er det art. 4 i konvensjonen som er aktuell (men kanskje enkelte kjem til å oversjå denne). Ein kan gjerne hevda at det ikkje er nødvendig med nytt stortingsvedtak i dette tilfellet, sidan departementet meiner dei kan ta den aktuelle kostnaden innanfor eksisterande budsjett. Men dette vil berre gjelda for inneverande år, og for neste år må denne utgiftsposten takast med i den totalvurderinga som Stortinget må gjera m o t behovet for løyvingar til miljøsektoren. Sidan konvensjonen skapar økonomiske bindingar for komande år (og utan tidsavgrensing) tilseier dette av ny ”Storthingsbeslutning” er nødvendig.
Dette gjer det strengt teke ikkje nødvendig å drøfta om vi her har å gjera med ein traktat av ”særlig Vigtighed”. Men dei som også drøftar dette må få aksept for det. Men då må ein ta utgangspunkt i traktaten slik han framstår med den aktuelle reservasjonen. Det vil seia at ein må drøfta kor viktig traktaten si regulering av kvikksølvdepot på landjorda er. Når det gjeld eksportforbod og omsetningsreguleringa (art. 1 og 2 i konvensjonen) må det vera eit poeng at vi allereie har innført slike reglar, noko som gjer denne delen av traktaten mindre viktig.
Samla vurdering: Omfanget og vanskegraden av dei ulike spørsmåla varierer. Særleg spørsmål 2 og 3 bør ein kunna svara forholdsvis kort på, og vanskegraden er ikkje her særleg høg. På den andre sida kan desse spørsmåla lett avsløra sviktande forståing for (delar av) faget. Det same gjeld spørsmål 4, der ein heller ikkje bør krevja noko omfattande utgreiing. Spørsmål 1 og 5 gir truleg større rom for å visa evne til ei breiare drøfting av folkerettslege spørsmål Dyktige studentar vil særleg i høve til spørsmål 1 kunna få visa at dei meistrar faget, både metodisk og innhaldsmessig. Når det gjeld spørsmål 6 vil dette truleg kunna visa om studenten evnar å tolka grunnlova og setja regelen i samanheng med den han eller ho elles har tileigna seg av grunnleggjande kunnskapar i statsretten.
Oppgåveteksten er omfattande og det kan vera lett å oversjå eller trø feil på enkelte spørsmål, sjølv for elles flinke studentar. Ein bør difor ikkje trekkja så mykje for eit enkelt feilskjær, dersom drøftinga av dei andre spørsmåla viser ein jamt solid prestasjon. I grensetilfelle mot A bør ein særleg leggja vekt på om studenten har vist sjølvstende og originalitet i drøftingane sine.
|
Sist oppdatert 18. mai 2007 av TEG Kommentarer til denne siden. |